Onderstaand opiniestuk van Régine van Lieshout, directeur Summa College, verscheen op 18 april 2023 in het ED. 

We leven in een tijd van grote maatschappelijke vraagstukken. Denk aan de klimaatcrisis, de energietransitie, de vergrijzing, het tekort aan arbeidskrachten. Tegelijkertijd is er sprake van een groeiende kloof in de samenleving en toenemende sociaaleconomische ongelijkheid. In onze regio, bijvoorbeeld, is 20% van de beroepsbevolking laaggeschoold en leeft van een minimuminkomen.

Ruim 40.000 mensen zijn laaggeletterd en 25.000 mensen staan aan de kant met een uitkering. Het onderwijs zoekt naar antwoorden hierop. Zo ontstaat er meer samenwerking tussen mbo, hbo en universiteit. Met verschillende, elkaar aanvullende talenten en vaardigheden kan een vraagstuk als de energietransitie immers beter aangepakt worden. Een prachtige ontwikkeling. Maar we laten één grote structuurfout in ons onderwijsbestel ongemoeid: de exclusieve focus op jonge mensen.

Van ons nationale onderwijsbudget is 99,5% gericht op de start van een loopbaan en niet op de doorontwikkeling ervan. Op de persoonlijke ontwikkeling van jonge mensen en niet op die van volwassenen.

Ingewikkelde regelingen

Volwassenen moeten het voornamelijk hebben van tijdelijke subsidieregelingen, bedoeld om de arbeidsmarktproblemen van dat moment op te lossen. Die regelingen zijn zo ingewikkeld dat maar een klein deel van de volwassenen er gebruik van maakt. Laag- of niet-opgeleide mensen, die een kwetsbare positie hebben op de arbeidsmarkt en daardoor juist veel baat zouden hebben bij scholing, beginnen er vaak niet aan.

De subsidieregelingen zijn afkomstig van verschillende ministeries, wat leidt tot onnodig veel overheadkosten. Geld dat we niet investeren in de ontwikkeling van mensen. Of de regelingen tezamen de arbeidsmarktproblemen effectief aanpakken, weten we niet. Dat wordt niet gemeten. Doordat de regelingen tijdelijk zijn, breken we de gedane investeringen bovendien steeds weer af.

Zelfredzamer

Dat moet anders. Want het is ontzettend belangrijk dat mensen zich kunnen blijven ontwikkelen. Niet alleen omdat we meer goedgeschoolde arbeidskrachten nodig hebben, ook omdat mensen die zich ontwikkelen, als persoon groeien, zelfredzamer worden en vaker meedoen in de samenleving. Dat kan de kloof verkleinen, wat een positieve uitwerking heeft op de ontwikkeling van onze samenleving als geheel en daarmee op ons maatschappelijk welzijn. Investeren in de ontwikkeling van mensen zou om die reden niet moeten stoppen na de pensioenleeftijd; ook daarna kunnen mensen nog veel betekenen voor de arbeidsmarkt en samenleving.

We hebben daarom een fundamenteel andere aanpak van ons onderwijsbestel nodig. Onderwijs moet een leven lang beschikbaar zijn. Niet alleen voor mensen die de complexiteit van subsidieregelingen begrijpen of die het toevallig lukt om een STAP-subsidie binnen te halen, maar voor iedereen.

De oplossing: een simpele en laagdrempelige onderwijs-infrastructuur die het voor iedere burger van Nederland mogelijk maakt om zich gedurende zijn/haar hele leven te blijven ontwikkelen en scholen. Gezien het enorme belang hiervan voor mens en samenleving, maakt die infrastructuur deel uit van onze publieke basisvoorzieningen. Alle subsidiemaatregelen worden afgeschaft en de regie van het onderwijsbeleid is in handen van één ministerie zodat een samenhangende visie en effectmeting van het beleid mogelijk wordt.

Brabant Leert

In onze provincie zien we al een hoopgevende ontwikkeling in die richting: Brabant Leert. Onder regie van de provincie worden de eerste stappen gezet om onderwijs van alle niveaus voor volwassenen toegankelijker te maken. Niet de onderwijsinstituten zelf staan centraal, maar het gezamenlijke aanbod.

Dat bestaat uit (online)scholing, advies en begeleiding en wordt aangeboden op één digitaal platform en betaald vanuit één scholingsfonds. De tijd dringt, laten we doorpakken op dit soort ontwikkelingen. Zodat zoveel mogelijk mensen, met al hun diverse talenten, mee kunnen doen op de arbeidsmarkt en in onze samenleving. Alleen dan zijn we in staat om de grote vraagstukken van onze tijd succesvol aan te pakken.